Parc Adula

Marcello Monighetti 

Las camonas alpinas, las sendas ed il svilup regiunal ein tuts elements prioritars dil project Parc Adula. Per quella raschun havein nus en quei connex tschentau entginas damondas a Marcello Monighetti, anteriur president dalla vischnaunca d’Olivone, representant dall’ASCOBLE (Associazione dei Comuni della Valle di Blenio) ell’Assamblea Parc Adula e commember dalla gruppa da lavur „Sendas e mobilitad“ sco representant dalla FAT (Federazione Alpinistica Ticinese).

PA. 2009 veis Vus participau activamein ad in’iniziativa che ha stimulau il Cussegl federal da dar in sclariment pertuccont la reglamentaziun dalla zona centrala. Dacuort veis Vus denton puspei exprimiu entgins dubis concernent la survivenza dallas camonas alpinas. Saveis Vus declarar a nos lecturs da tgei che quels dubis consistan?

MM. Ensemen cullas autras societads possessuras dallas camonas situadas ella zona centrala, havein nus facticamein organisau il settember 2009 ina conferenza da pressa cugl intent da sensibilisar l’opiniun publica pertuccont las consequenzas pusseivlas dall’ordinaziun federala sur dils parcs (Opar), sereferend en particular agl artechel 17. Quella conferenza ha stimulau Sep Cathomas, ch’era da lezzas uras commember dalla gruppa operativa e cusseglier naziunal, da presentar in’interpellaziun al Cussegl federal per obtener las concessiuns indispensablas, denter auter, per segirar in avegnir allas camonas situadas ella zona da coc. Las rispostas obtenidas pon bein quietar en in cert senn, mo ins sto tuttina esser prudents ed esser allerts vinavon, tenend mirau en particular dils detagls che savessen mintgacass vegnir imponi pertuccont la gestiun da quellas infrastructuras.

Las societads alpinisticas (aschibein quellas dalla Federazione alpinistica ticinese FAT sco quellas dil Club alpin svizzer CAS) han ils davos onns investiu beinenqual milliun per adattar quels baghetgs allas pretensiuns carschentas da quels che frequentan ils cuolms. Ei para a mi ch’ei fuss totalmein ord liug ed extremamein negativ, patertgond alla votaziun dil pievel che vegn fatga en cuort davart il project sez dil Parc Adula, da prender en consideraziun en connex culla creaziun d’in Parc naziunal la pusseivladad da serrar quels impurtonts puncts da sustegn ed accoglientscha ch’ein era fontaunas d’impurtonts effects economics per las regiuns. Ei restan tuttina aunc numerusas damondas aviartas che ston exnum ed il pli dabot pusseivel vegnir sclaridas cullas autoritads superiuras.

PA. Ultra da representar l’ASCOBLE (Associazione dei Comuni della Valle di Blenio) ell’Assamblea Parc Adula, fageis Vus part dapi igl onn vargau dalla gruppa da lavur “Sendas e mobilitad”. Saveis Vus exprimer in’opiniun persunala sur dallas tematicas cullas qualas la gruppa sefatschenta e sur dallas finamiras ch’ella stabilescha?

MM. La gruppa ei sereunida tochen ussa pér duas gadas, memia pauc e cun memia bia spazi da temps denter las duas sesidas, quei ch’ha impediu da sededicar al tema culla duida constanza. Per il rest vegn ei luvrau da maniera constructiva enteifer la gruppa.

In dils temas principals ch’ein vegni tractai pertucca la libertad da semover ella zona da coc: l’ordinaziun federala (Opar) scamonda facticamein da bandunar las sendas ufficialas. Nus essan vidlunder da mirar d’obtener excepziuns adattadas per garantir igl access a tut ils pézs e loghens d’impurtonza particulara dil pugn da vesta dalla cuntrada, dils quals ils guids publicai dil CAS descrivan co contonscher els. La gruppa ei era vidlunder da valetar la pusseivladad d’obtener excepziuns quei che pertucca las activitads sportivas ligiadas cullas muntognas.

PA. Nus quintein d’astgar  dumbrar Vus senz’auter denter las persunas allas qualas igl avegnir dalla val Blegn – che vegn savens numnada la Vallada dil Sulegl – stat a cor. In avegnir che para incerts malgrad la bun’enzenna. Sa tenor Vies meini in Parc naziunal contribuir al svilup economic dalla regiun? Co savessen ils Blegnes seprofitar dallas pusseivladads che quella proposta porscha?

MM. Nus vein in territori cun ina natira quasi intacta, in territori che carmala in grond diember da visitaders duront la biala stagiun, mo che vegn tgiraus da maniera nuncarteivla dil pugn da vesta ambiental. Mintgaton decurascha ni impedescha quei mintga iniziativa da gener economic. Quei astga secapescha buc esser ina giustificaziun. Malgrad ch’ei dat ella val numerus projects – entgins dils quals ein ual sin via da vegnir realisai – constatein nus deplorablamein in declin plaun, denton senza misericordia. In exempel representativ: igl albiert San Martino, situaus el center d’Olivone en ina posiziun silla quala ins sa esser scuius, spetga dapi meins ch’in giuven curaschus surprendi la reavertura.

Sch’il parc vegn realisaus, astga el buc esser ina finamira propria, el sto bein plitost vegnir purtaus dalla glieud locala, e surtut vegnir vivius da quella. Perquei creigel jeu ch’igl ei indispensabel d’involver dapli la populaziun, ed igl emprem tgi che savess directamein trer nez dil parc.

Persunalmein vess jeu investiu dapli resursas per studegiar pli da rudien las problematicas localas, sco per exempel la catscha, igl uaul, l’agricultura cun sias alps, il turissem en general, empruond d’obtener rispostas claras, directas ed univocas dils responsabels federals, eliminond immediatamein tut ils dubis e suspects ch’in bien muntagnard ha en siu ADN, includend era in studi cumplet davart ils effects economics pusseivels e reals.

Tenor ils experts stuess la zona da coc constituir la vera attracziun dil parc, che carmalass in diember carschent da visitaders. Cheu constateschan ins denton entginas problematicas. Las protestas dils catschadurs, per exempel, han caschunau ch’ins ha sclaus dil perimeter inizial dalla zona centrala loghens levamein accessibels sco la Valle Malvaglia e la Valle Carassina, ch’ins ha spustau il cunfin en altezias pli grevas da contonscher e ch’ins ha cun quei privau la zona da coc d’ina gronda plivaleta. La consequenza ei che la zona centrala relativamein leva da contonscher per ils turists sesanfla silla planir’aulta dalla Greina, che vegn gia oz frequentada da circa 10–15.000 visitaders ad onn, ils quals percuoran per gronda part las sendas classicas dil funs dalla val, e quei en ina perioda concentrada da mo 3 meins.

La damonda setschenta ussa schebein la Greina po „vertir“ ord pugn da vesta digl ambient ina duplicaziun dallas presenzas. Tgei manegian las associaziuns digl ambient pertuccont quella damonda (ussa, e buc en dus onn!)? Ei in albiert situaus ad Olivone el cass da semantener autonomamein quintond cun ina biala affluenza da turists duront mo 3 meins ad onn?

Quei ein damondas sur dallas qualas igl ei lubiu da far patratgs seriusamein ed allas qualas ins sto dar rispostas.

Parc Adula, 1 | 6 | 2013