Parc Adula

Con ditg dat ei il Parc? 10 onns 

Fabrizio Keller, President Associaziun Parc Adula.

Tier occurrenzas en connex cul Parc Adula, seras d’informaziun e sesidas udin nus savens remarcas sco “lu vegnan els a decider” ni “sur nos tgaus vegnan els a midar las leschas” ni era “suenter dat ei buca pli in anavos”. Leutier vegn adina puspei cumparegliau cul parc naziunal ell’Engiadina e Val Müstair nua che la confederaziun ha giu fixau da sias uras las reglas e l’organisaziun.

Cun mia contribuziun vuless jeu declarar la situaziun giuridica da partenza e metter el clar ch’il project dil Parc Adula sebasa sin in contract respectiv ina cunvegna denter las vischnauncas e la confederaziun cun in cuoz ch’ei fixaus sin 10 onns.

Avon che quei termin scada decidan las vischnauncas sch’ellas vulan buca prolungar quei contract respectiv quella cunvegna, quei vul dir ch’ellas sligian lu il parc naziunal el senn dalla lescha federala davart la protecziun dalla natira e dalla patria e las normas vertentas per la zona centrala (mo per quellas valan las limitaziuns).

Co ei quei pusseivel, vegnis Vus a sedumandar, e pertgei valan buca ils medems principis sco tiel parc naziunal ell’Engiadina?

Il Parc Naziunal Svizzer sebasa sin ina lescha federala che sereferescha explicit mo sil Parc Naziunal, ei setracta dalla “lescha davart il Parc Naziunal Svizzer el cantun Grischun (RS: 454). Quella lescha determinescha sin plaun federal la gestiun dil parc e l’organisaziun da quel.

Il Parc Adula denton, che vegn era ad esser in Parc Naziunal, sebasa giuridicamein sin in artechel ella lescha federala davart la protecziun dalla natira e dalla patria (RS: 451) e dall’ordinaziun corrispundenta pertuccont ils parcs.
 

Artechel 9 da quell’ordinaziun fixescha che la marca resp. il label da “parc” vegn concedida per ina durada da 10 onns. Artechel 8 dalla medema ordinaziun preveda che la renovaziun sa buca succeder automaticamein, mobein ch’igl uffeci che gestiunescha il Parc Naziunal sto inoltrar alla confederaziun ina damonda cun tuttas annexas necessarias. Quei uffeci dil Parc secumpona tenor artechel 25 dall’ordinaziun oravontut da representants dallas vischnauncas.
 

Aschia ei l’organisaziun dil Parc definida ordavon, e quei dallas vischnauncas dil Parc e buca dalla confederaziun e dils cantuns. Las vischnauncas defineschan la fuorma giuridica dil Parc, ses representants ella gestiun e las normas vertentas per la zona centrala. Quella sebasa silla basa legala dallas vischnauncas, el Grischun ei quei la planisaziun locala ed el Tessin il plan directiv.
Pia ei il Parc Adula in contract dallas vischnauncas culs cantuns Tessin e Grischun e la confederaziun. Las directivas pigl uorden dil Parc e talas per la zona centrala schaian els mauns dallas vischnauncas. Cu il contract scada suenter 10 onns munta quei che las vischnauncas san revocar las limitaziuns determinadas el contract, e quei senza lubientscha ni influenza d’in uffeci d’ordeifer. Aschia san las vischnauncas returnar tier la situaziun che valeva avon. Igl ei semplamein buca pusseivel da mida il contract senza consentiment dallas vischnauncas. La remarca “lu vegnan els a decider” dat ei pia buca. Nossas vischnauncas, ellas persulas, decidan.

Il project dil Parc Naziunal deriva buca mo d’ina idea ord la populaziun. Las vischnauncas sezzas han mess en moviment el e lezzas decidan era sezzas davart scadina obligaziun. Sche las vischnauncas acceptan igl emprem contract dil Parc vegnan ellas puspei a prender posiziun suenter la durada da 10 onns, sur las autoritads communalas e la populaziun, davart la damonda da renovaziun. Cun ina votaziun dil pievel san las vischnauncas refusar, ni, sch’ellas ein cuntentas, prolungar il contract.
 

Quei vegn ad esser il mument che autras vischnauncas ch’ein situadas al cunfin dil perimeter dil Parc Adula, san era far la damonda da vegnir recepidas sco vischnauncas dil Parc. El senn d’ina expressiun dalla voluntad dil pievel dallas vischnauncas savess il Parc Naziunal lu puspei semidar.