© Nene Bozzini
Parc Adula nr. 8 – Ils products dil parc
La voluntad d’ughegiar
Luca Baggi, Vice-President Associaziun Parc Adula
Quendisch onns ein ussa vargai dapi ch’ins ha discurriu l’emprema gada da fundar in parc naziunal dalla nova generaziun entuorn il massiv dil Péz Valrein. Suenter ch’ina studia davart la realisabladad haveva confirmau che la cuntrada, la natira ed il territori corrispundi allas pretensiuns necessarias, han las regiuns involvadas presentau communablamein in project persistent per in tal parc. Anticipadamein havevan tuttas vischnauncas pertuccadas susteniu las conclusiuns corrispundentas. Suenter che la confederaziun haveva acceptau la candidatura, han quater onns da lavur intensiva cuntinuau. Ils fretgs da quella vegnan ussa presentai ella consultaziun actual.
Dall’entschatta naven eis ei stau ina finamira explicita dil parc da risguardar meglier ils basegns d’in vast territori entuorn il perimeter dil parc. Ei setracta d’in territori ch’ei influenzaus fermamein da diversitads linguisticas, culturalas, historicas ed instituziunalas. Pertgei igl ei impurtont d’impedir che las regiuns piardien successivamein la colligiaziun cul svilup actual. Aschia ha il project mess el center las activitads tradiziunalas dalla populaziun. Igl ei talas activitads che han formau el decuors dils tschentaners ina cuntrada da gronda valur natirala e dalla cuntrada.
Nus manegiein ch’ei seigi gartegiau a nus da spuentar cun factas ils quitaus dils habitonts dad oz e dil futur da nossas valladas. Quei confirman era las cunvegnas cumplessivas culs acturs principals ellas regiuns. Nus havein era anflau novas propostas per sligiar las damondas ellas differentas spartas. Aschia sustenin e promovin nus adina puspei tenor nossas pusseivladads in grond diember da projects locals.
Las examinaziuns pertuccont las consequenzas ch’il Parc naziunal svizzer ha ell’Engiadina cumprovan che mintga franc investau generescha tschun francs. Ed era las empremas analisas dils parcs regiunals ch’ins ha scaffiu ils davos onns en Svizra cumprovan la correlaziun directa denter la fundaziun d’in parc ed igl augment da sviulta tiels products ed ils survetschs tipic locals..
Gia en sia fasa d’erecziun ha il Parc Adula saviu sustener finanzialmein numerus projects locals. Aschia han ins repartiu varga 1,8 milliuns francs ulivamein sillas tschun regiuns dil parc ed ins ha saviu scaffir biabein in tozzel plazzas da lavur qualificadas.
Sefundond sin in conclus dil parlament ha la confederaziun approbau in considerabel augment dallas contribuziuns annualas. Mo ella perioda da dus onns 2016-2017 vegnan ellas a s’augmentar sin 1.5 milliuns francs ad onn. Sch’il project vegn approbaus, savein nus schizun quintar cun 2.9 milliuns francs ad onn. Vitier vegnan aunc las contribuziuns dils cantuns e dils promoturs sco era quellas dils sponsurs e fauturs privats.
Suenter ch’ils sustegns d’investiziun ein terminai pervia dall’aboliziun dalla lescha davart igl agid d’investiziun (IHG), munta il parc ussa ina schanza che tuorna mai pli da coordinar, sustener e stuschar tuttas activitads che dueien promover il territori cumpigliau. Sebasond sils resultats contonschi tochen lu vegn alla fin dalla fasa da menaschi dils emprems diesch onns la populaziun da mintga vischnaunca a decider diltut autonom sch’ella vul prolungir sia participaziun vid il project.
Jeu sperel fetg che nus seigien en biars che veglien cuntinuar quella via da cuminonza, cun curascha e perschuasiun.
