Parc Adula

Avat Vigeli Monn 

La claustra da Mustér ha fatg atras ils davos onns ina fasa da renovaziuns radicalas. Dapi tschentaners ha quei center ina rolla d’impurtonza vitala pil liug retic e per l’entira regiun. Parc Adula ha vuliu saver co la tradiziun benedictina ei stada el decuors dil temps in muossavia per ina entira cuminonza. Nus havein tschentau leutier entginas damondas agl avat Vigeli Monn.

PA. Cu jeu hai visitau la davosa gada la claustra pareva quella dad esser in mund serrau per sesez. Oz san ins entrar en baselgia da s. Martin naven dil liung zulèr dalla claustra. Sin quella via dat ei ussa era ina ustria. Co han ins recepiu l’avertura da quella?

AVM. La Stiva Sogn Placi ei aviarta dapi varga in onn. Nus essan surstai positivamein, pertgei las cefras survargan nossas aspectativas. E tras las localitads el center da clausura e cultura vegn il potenzial da svilup slargaus aunc pli fetg.

PA. Temeis Vus buca ina commercialisaziun dalla claustra?

AVM. Tema buca. Avon ch’entscheiver cullas lavurs pil center da clausura e cultura, havein nus ponderau intensivamein sur da vias e sligiaziuns. Dus onns havein nus lu dau albiert alla casa da vegls da Mustér. La convivenza ha dau a nus ina impressiun tgei ch’ina avertura encunter anora pudessi purtar. Ils seniors ein contemporans agreabels ferton ch’ils visitaders han marveglias. El sectur da clausura sto perquei adina esser garantiu che la porta ei serrada. Pertgei dapertut nua ch’ina porta ei aviarta, entra la glieud. Ils visitaders dalla claustra vegnan a far l’interessanta experientscha d’entupar en casa sin paders, pertgei quels ein buca bandischai da viver ina veta „en perschun“. Quei dat ina plivalur. Demai che nus duvrein daners e visitaders, vulein nus commercialisar entginas caussas. Nus stuein mo decider tgeininas. Jeu manegiel che nus seigien sin buna via.
 

PA. Fetg biaras famiglias ella regiun ein dependentas dalla claustra. Co vivis Vus cun quella responsabladad sociala?
 

AVM. Naturalmein ch’jeu sentel quella responsabladad ch’jeu mez stoi purtar sco avat e nus sco cuminonza. Il 2014, en nies onn giubilar da 1400 onns, havein nus incumbensau l’universitad da Sogn Gagl da far ina studia che mussa l’impurtonza economica che la claustra ha per la regiun. Ord la studia resorta che 70 collaboraturs ein direct ed ulteriurs 125–130 persunas da Mustér e dallas vischnauncas dil contuorn indirect dependentas da nos menaschis. Sulettamein il menaschi dalla claustra generescha el sectur dils survetschs e dils furniturs ina summa da 6 milliuns francs ad onn, da quei 2 milliuns sil sectur da baghegiar. Uonn vegnin nus a dar ora ina summa da 2,3 milliuns francs per la restauraziun dalla fatschada dalla baselgia claustrala ed ulteriurs 1,8 milliuns francs per las localitads dil center da clausura e cultura. Vitier vegnan las pagas che contonschan 5 milliuns francs. E quels daners stuein nus la finala era gudignar.

PA. Vies sustegn pil Parc Adula vegn pia dictada dalla necessitad da garantir igl avegnir dalla regiun?
 

AVM. Quei san ins dir, quei ei il plan. La bellezia dalla regiun duei vegnir protegida, e nus lein procurar che la glieud vegni tier nus e mondi buca pli egl exteriur. Quei ei nossa finamira ed era quella dil parc. Nus havein gie ton bia da porscher quei che pertucca cultura, natira e cuntrada.

PA. La necessitad da garantir igl avegnir dalla claustra e dalla regiun ha caschunau tier Vus ina diversificaziun dallas activitads?
 

AVM. Ina activitad ch’ei per nus fetg impurtonta e che ha era liunga tradiziun ei il gimnasi cugl internat. Pil mument essan nus en ina fasa transitorica. La populaziun dalla Surselva ei sesminuida, oravontut il diember d’affons. Ed ils proxims onns vegn ei a dar ina reducziun decisiva tiel diember da scolars. Perquei essan nus vegni alla conclusiun che nus duvrein ina secunda activitad. Nus havein gronds baghetgs cun bia plaz. Pertgei duessen quels restar vits? Co savessen nus trer a néz quels? Aschia ei l’idea d’in center da clausura e cultura naschida. Las localitads ella tiarza e quarta alzada ein vegnidas midadas en combras da hosps e locals da conferenza. Per la sparta dalla gastronomia havein nus la Stiva Sogn Placi. Igl ei l’idea da posseder ina secunda comba che garantescha a nus entradas.

PA. Las lavurs architectonicas dils davos onns (egl internat, stalla e baghetg claustral) presentan ina cuminonza benedictina cun ina vesta anavon che muossa – aschia fa ei parer – all’entira regiun ina via alla restauraziun?
 

AVM. Quei secapescha da sesez per in benedictin, igl ei impurtont pil surviver, e la regla camonda era ei. Nus vivin tenor la trinitad dil vut: obedientscha, constanza e veta monastica. Il motto da nies giubileum ei staus „Stabilitas in progressu“. Sche nus havein buca pli visiuns pil futur, essan nus baul ni tard buca pli dumandai. Ins sto sesviluppar. Quei munta ch’ins duess sedumandar: Nua stein nus, nua vulein nus ir e tgei pusseivladads havein nus?“ Quei che dat curascha a nus ei il brat d’ideas ed ils contacts che nus tgirein encunter anora, era grazia alla scola. Quei tut lai mirar anavon nus. Jeu manegiel che la claustra hagi intermediau ils davos onns enzatgei alla regiun ed influenzau la glieud da dir: „Nus ughegien ei, nus fagein enzatgei, nus stuein far enzatgei.“

PA. E quei savess era schabegiar cul project Parc Adula?
 

AVM. Quei sperel jeu, jeu persunalmein sun persuenter. Nus havein avon casa ina natira meravigliusa e differentas culturas che vivan ina sper l’autra. Da tschella vart dil Lucmagn essan nus en in auter mund ed entupein leu carstgauns culs quals nus havein adina giu relaziuns culturalas ed economicas. E quei vala buca mo per la claustra mobein era per la populaziun dallas valladas. Jeu patratgel vid la fieras e la maridaglias. Quei tut duess’ins promover. Nua dat ei numnadamein ina tala rihezia sin in spazi schi limitau? E sche nus alleghein lu aunc la historia – la claustra che ha 1400 onns – lu ei quei in garant pil success.

.................................................................................................

Vigeli Monn — Il 66avel representant dalla claustra da Mustér ei naschius 1965 a Sedrun. Cun el ha la cuminonza benedictina puspei – suenter 100 onns – in avat da lungatg romontsch. Era tras el ein ils ligioms denter la Surselva e la claustra vegni aunc pli stretgs. Avat Vigeli ei entraus ella claustra da Mustér avon 28 onns. El ha studegiau teologia, pedagogia da religiun e latin. Avon ch’el ha surpriu la primavera 2012 la direcziun dil convent eis el staus giu bunamein diesch onns en uffeci sco decan.
.................................................................................................

Parc Adula, 11 | 11 | 2015