Damondas e rispostas
Ell’opiniun publica vegn savens dau informaziuns fallidas ni per part fallidas che gidan a crear in maletg nuncorrect dil project Parc Adula. En quella rubrica purschin nus regularmein nos pugns da vesta.
Senden Sie ihre Fragen:
info@parcadula.ch
Con ditg cuozza il contract dil parc naziunal?
Il contract vala per 10 onns. Suenter quei termin sa el vegnir renovaus ni visaus.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Tgei ei la Charta
→ Con ditg dat ei il Parc? 10 onns
Nua sesanfla la zona circumdonta?
La zona circumdonta d’in parc naziunal vegn taxada sco spazi vital ed economic dalla populaziun indigena. Ella circumdescha la zona centrala schi cumplet sco pusseivel. En quei senn eis ei siu pensum da formar entuorn la zona centrala in «plumatsch» che duei proteger lezza e la natira cumpigliada.
Per dapli informaziun en quei reguard:
Dat ei limitaziuns ella zona circumdonta?
Insumma buc. Culla zona circumdonta dat buca novas limitaziuns concretas. Las restricziuns legalas existentas valan sco tochen dacheu.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
→ In parc naziunal dalla nova generaziun
→ Svilup regiunal
→ Con ditg dat ei il Parc? 10 onns
Tgei avantatgs ha la zona circumdonta?
Finamira dalla zona circumdonta eis ei da promover la creaziun da valur ellas regiuns. Ella dueigi promover purschidas turisticas per in parc ch’ei orientaus viers la natira e la cultura. Plinavon eis ei impurtont da colligiar las regiuns e da formar ina reit intercommunala. Finamira dueigi esser da rinforzar e sche pusseivel garantir allas vischnauncas dil parc in svilup economic e demografic. Attenziun speciala duei plinavon vegnir dau alla natira ed alla cultura existenta ellas regiuns dil parc. Gia oz sustegn e promova il Parc Adula pli che 80 projects ella zona circumdonta.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ In parc naziunal dalla nova generaziun
→ Regionalentwicklung
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
Zona circumdonta: tgei garanzia dat ei che tut quei ch’ei vegniu getg oz dil project vali era damaun?
Las disposiziuns integradas el plan directiv cantunal. Cull’approbaziun dils plans directivs dalla vart dil cussegl federal vegnan stabili da maniera ligionta per tuttas autoritads – dalla confederaziun sur ils cantuns tochen tier las vischnauncas – d’ina vart las limitaziuns e dall’autra las finamiras ed ils principis dil parc, p. ex. ch’ei dat neginas novas limitaziuns ella zona circumdonta. Las clauslas da visada el contract dil parc.
Il contract dil parc sa vegnir visaus p. ex. el cass che las cundiziuns generalas semidassen essenzialmein enviers oz, ni sche confederaziun e cantuns, p. ex. tras pacs da spargn, garantessen buca pli la finanziaziun.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
→ In parc naziunal dalla nova generaziun
→ Svilup regiunal
→ Vischnauncas
→ Con ditg dat ei il Parc? 10 onns
Tgi ha fixau il perimeter dalla zona centrala?
Il perimeter dalla zona centrala e quella circumdonta han ins fixau sebasond sillas propostas dallas vischnauncas. En divers territoris han ins supplementarmein stuiu stuschar ils cunfins stabili. Buc il davos han ins fatg quei per risguardar las premissas legalas, principalmein per evitar conflicts d’utilisaziun. Las midadas ein succedidas sebasond sin propostas ord las gruppas da lavur sco era sereferend sin resuns dils uffecis cantunals e federals
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
→ Öffentliche Verwaltung
→ Leitungsausschuss
→ Team
→ Arbeitsgruppen
Tegias: astg’ins nezegiar vinavon l’atgna tegia ella zona centrala?
GIE. tegias alpestras e mises existents ein objects schurmegiai: els astgan vegnir manteni e sanai ella dimensiun existenta. La purtadra dil parc sustegn migliuraments el provediment d’energia (p. ex. implonts solars) ni el provediment e dismessa (transports, rumians). Buca lubidas ein denton engrondaziuns e midadas da néz.
Per dapli informaziun en quei reguard:
Ein indemnisaziuns previdas a tgi che renunzia all’utilisaziun dalla zona centrala (sco p. ex. las alps)?
GIE. Igl ein previdas indemnisaziuns per las schinumnadas “renunzias all’utilisaziun cumprovadas”. Las indemnisaziuns ein previdas per la fasa da menaschi dil parc. La summa dallas indemnisaziuns vegnan fixadas ensemen culs pertuccai e la purtadra dil parc sebasond sin criteris transparents.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
→ Parc Adula nr.4 – Pastiras ed agricultura
→ In parc naziunal dalla nova generaziun
→ Projects
Vegn la pasculaziun, oravontut da nuorsas, aunc ad esser lubida ella zona centrala?
GIE, en mintga cass. Ei sa vegnir pasculau vinavon ella zona centrala.
Cunzun pertuccont il Plaun la Greina ha il biro d’ecologia GeOs (André Matjaz) elaborau per incumbensa da Parc Adula ed en stretga collaboraziun culs purs ils perimeters dallas pastiras per nuorsas. Il guardiaselvaschina responsabel ei vegnius integraus ell’elaboraziun dil concept ed enten definir il perimeter. Ils perimeters dallas pastiras che sersultan da quella lavur garantescha in meglier spazi da viver per gaglinas da draussa, capricorns e camutschs. El medem mument san ins cheutras era impedir da surdar malsognas pusseivlas dallas selvaschinas sin animals da néz e cuntrari. Pil cass che las nuorsas massen sur ils cunfins dil territori previu, dat ei neginas sancziuns. Anzi, sch’ils rangers dil Parc Adula observassen in surpassament, savessen els gidar ils purs da rimnar e menar anavos ellas.
Ils perimeters dallas pastiras, aschia sco quei ch’els ein indicai ella Charta, han ils possessurs dallas alps viu ed acceptau.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Parc Adula nr.4 – Pastiras ed agricultura
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
→ In parc naziunal dalla nova generaziun
→ Regionalentwicklung
→ Projects
En tgei dimensiun contribueschan las vischnauncas finanzialmein al menaschi dil parc?
Las contribuziuns dallas vischnauncas al parc dependan dil diember da habitonts. En scadin cass ei la contribuziun limitada sin 10’000 francs ad onn era per vischnauncas cun in diember pli ault da habitonts. Ei vegn spitgau contribuziuns cumplessivas dalla confederaziun e dils cantuns d’ina summa da cerca 4 milliuns francs. 6 francs ad onn e habitont. La contribuziun calculada vegn normada aschia ch’ei vegn ad esser denter in minimum da 1’000 francs ed in maximum da 10’000 francs ad onn.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Co il parc vegn finanziaus
→ Co il parc vegn administraus
→ In parc naziunal dalla nova generaziun
→ Vischnauncas
→ Con ditg dat ei il Parc? 10 onns
Tgei mida il parc vid miu mintgadi?
Culs onns vegn il parc a purtar in diember carschent da visitaders ch’enqueran purschidas persistentas. Quei vegn a far effect sill’economia locala, oravontut sil sectur dalla hotellaria e las purschidas colligiadas cun quella. Implonts da skis, purschidas d’excursiuns e traffic public vegnan a registrar dapli frequenzas. Tipic per quels hosps ei ch‘els vulan consumar products locals. Quels vegnan a purtar ina augment ella svilupta. Cull’economia accellerada vegnan era las pusseivladads d’anflar occupaziun e lavur a s’augmentar.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ In parc naziunal dalla nova generaziun
→ Regionalentwicklung
→ Vischnauncas
→ Con ditg dat ei il Parc? 10 onns
Tgei ei il label da „Parc Naziunal“?
La marca „Nationalpark, Parco nazionale, Parc naziunal“ ei in label registrau che la confederaziun attribuescha agl uffeci ch’ei responsabels pil parc. La marca da parc naziunal vegn surdada per ina perioda da 10 onns sch’il parc satisfa als criteris ed allas pretensiuns previdas e sche mesiras adattadas garanteschan quei a liunga vesta.
Per dapli informaziun en quei reguard:
Tgi decida sch’il parc vegn realisaus?
La populaziun dallas 17 vischnauncas vegn a votar ils 2017 sch’il Parc Adula duei daventar ufficialmein il pli grond parc naziunal dalla Svizra. Ord l’optica dil dretg sereferescha Parc Adula sin in artechel ella lescha federala davart la protecziun dalla natira e dalla patria (CS 451) che pertucca ils parcs cull’ordinaziun corrispundenta (CS 451.36). Artechel 9 dall’ordinaziun determinescha che la marca respectiv il label „parc“ vegn concedius per in temps da 10 onns. Artechel 8 dalla medema ordinaziun preveda che la renovaziun sa buca succeder automaticamein mobein ch’igl ei il resultat d’ina damonda ch’igl uffeci responsabel pil parc sto inoltrar alla confederaziun (cun tuttas aschuntas necessarias).
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Vischnauncas
→ Tgei ei la Charta
→ Con ditg dat ei il Parc? 10 onns
Tenor tgei criteris vegnan projects susteni?
Parc Adula sustegn projects ch’ein colligiai cul concept d’in parc naziunal dalla nova generaziun. Sut quei ein da capir ina economia persistenta sco era projects ni ideas conforms alla natira ch’ein colligiai ferm culla cultura locala. Exempels leutier ein las lavurs els uaul da castognas, in festival gastronomic ni la sanaziun da mirs schetgs: igl ein tut projects che genereschan ina plivalur per la regiun.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ In parc naziunal dalla nova generaziun
→ Regionalentwicklung
→ Projects
Vegn ei ad esser lubiu d’engrondir las camonas ella zona centrala?
Gie. Tenor artechel 4.2.b. dil reglament d’utilisaziun per la zona centrala che vegn publicada eis ei stabiliu suandontamein: “La lubientscha per midadas architectonicas e midadas d’utilisaziun parzialas da camonas existentas e baghetgs d’alp (inclus baghetgs novs cumplettai ni baghetgs novs remplazzai) vegn giudicada sefundond sils concepts da menaschi corrispundents”.
Camonas cun access public han ina impurtonta funcziun el menaschi dil parc. Perquei san ellas vegnir engrondidas tenor necessitad, sche quei sa vegnir motivau da maniera objectiva cun ina proviantaziun che spargna transports ni cun ulteriuras funcziuns giavischablas en connex culla scolaziun digl ambient.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Camonas alpinas
→ Parc Adula nr.3 – Mobilität und Pfade
→ Sanaziun: Senda da Zapport
→ Auf dem Wanderweg von Hinterrhein zum Paradiesgletscher
→ Greina Alta
→ Il tempo e le sentinelle alla Capanna Michela
→ Medelserhütte: Franz Hohler – Immer höher
San ins aunc far excursiuns ella zona centrala dil parc?
Segir ch’ins sa far quei. Excursiuns, spassegiadas e turas cun gianellas e pials ein lubidas. Ella zona centrala dil Parc Adula eis ei denton obligatoric da restar sillas sendas. Da principi vala il medem sco en tut ils reservats dalla natira schurmegiai ch’ein accessibels. Igl ei lubiu da far pausas agl ur dallas sendas e d’observar la natira. El contuorn dallas camonas dalla zona centrala ed en divers loghens dallas turas vegnan defini pausadis. En quels loghens vegnan ils turists a saver seproviantar, ruassar e far giugs libramein. Auter che tiel Parc naziunal svizzer ell’Engiadina vegn la zona centrala dil Parc Adula ad esser accessibla era duront igl unviern.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
→ Parc Adula nr.3 – Mobilität und Pfade
→ Natur und Landschaft
Vegn ei a dar rangers el parc?
Gie, ei vegn a dar rangers, denton sulettamein el senn da guids senza funcziun da survigilonza da polizia. L’uniun Parc Adula vegn buca a reparter castitgs. Las obligaziuns da survigilonza da polizia exequeschan– sco gia oz els asils – ils organs communals e cantunals cumpetents. Ils rangers ch’ein scolai specificamein vegnan ad explicar e presentar als visitaders dalla zona centrala las reglas ch’ein da respectar. Talas reglas vegnan dil reminent era publicadas e dadas enconuschentas da maniera adattada allas entradas dil parc. Ils rangers dueien sensibilisar e motivar ils visitaders pil respect duiu enviers la natira ella zona centrala.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ In parc naziunal dalla nova generaziun
→ Schweizer Pärke: was ist ein Park
Eis ei lubiu da cargar biestga ella zona centrala?
Ils menaschis d’alp existents san cuntinuar e vegnir duvrai vinavon. Per mintga alp vegn fixau in plan da menaschi, cun ina clara determinaziun dallas surfatschas optimalas per pascular e trer a néz igl arvadi. Pil mument vegn realisau ina studia detagliada dallas surfatschas previdas per la pasculaziun. Ils resultats da quella studia vegnan ad esser promts el decuors dil 2015. Els vegnan ad esser ina part integrala dalla Charta dil parc che stat a disposiziun a tut la populaziun.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
→ Parc Adula nr.4 – Pastiras ed agricultura
→ Natur und Landschaft
→ Regionalentwicklung
Vegn ei aunc ad esser pusseivel dad ir alla pesca ella zona centrala?
La pesca vegn ad esser scumandada en tut la zona centrala. Per il Lagh da Stabi sut il Péz Zapport vegn denton probabel ad esser necessari ina excepziun. Cheu viva ina populaziun dalla litgiva americana (Salvelinus Namaycush) che periclitescha la fauna indigena dall’aua. Extirpar quella specia jastra ei buca pusseivel senza riscar da piarder la fauna restonta dil Lagh da Stabi. En collaboraziun cull’administraziun cantunala da catscha e pesca dil Grischun vegn actualmein examinada ina pusseivladad equilibrada e habla. Finamira fuss ei d’anflar ina sligiaziun che lubess d’integrar il Lagh da Stabi ella zona centrala.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
→ Arbeitsgruppen
Ei la catscha aunc lubida ella zona centrala?
La catscha vegn buca ad esser lubida ella zona centrala. Gia oz ein cerca 70% dalla zona centrala asils federals ni cantunals. Sco quei che las statisticas ufficialas da catscha cumprovan, deriva gia oz la gronda part dalla preda da catscha d’ordeifer la zona centrala previda. Aschia vegn la limitaziun ad haver ina influenza minimala pils catschadurs. Mo en cass excepziunals vegnan acziuns preventivas ad esser pusseivel ella zona centrala e quei per evitar grevs donns da selvaschina. La zona circumdonta denton vegn ad esser pertuccada da neginas reglamentaziuns supplementaras a quellas che valan gia.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
→ Parc Adula nr.2 – La catscha
→ Arbeitsgruppen
Ein ils menaschis d’alp d’avantatg per la biodiversitad ni fan els donn a lezza?
Las alps che vegnan duvradas e cargadas cun animals ein d’avantatg per la rihezia dalla flora e fauna. Ellas contribueschan alla creaziun da structuras multifaras che surveschan sco spazi da viver per ina gronda variaziun da specias da plontas ed animals.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
→ Parc Adula nr.4 – Pastiras ed agricultura
→ Natur und Landschaft
→ Regionalentwicklung
Daco drova ei ina reglamentaziun per la zona centrala?
Da principi ston ins esser pertscharts che la reglamentaziun proponida pertucca mo la zona centrala dil parc naziunal, pia in territori limitau situau oravontut sur 2000 meters sur mar. La gronda part da quei territori ei gia oz suttamess ad ina partida reglaments federals, cantunals e communals. En quella regiun sesanfla per exempel il Plaun la Greina, il reservat dil Trescolmen ed ina dallas fontaunas dil Rein. La reglamentaziun vul insumma buca scumandar al carstgaun igl access els territoris. Suletta finamira eis ei da reducir ils disturbis che la preschientscha humana savess haver sin entginas specias che savessen autruisa svanir ord il territori.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
→ Parc Adula nr.3 – Mobilität und Pfade
→ Natur und Landschaft
Animals da rapina gronds: Tgei schabegia sche lufs ed uors sederasan?
Il menaschi culs animals da rapina gronds ei reglaus per l’entira Svizra tuttina sin livel naziunal. Era el Parc Adula ei il menaschi dils animals da rapina gronda caussa dallas autoritads responsablas.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Natur und Landschaft
Nua sesanfla la zona cent?
La zona centrala d’in parc naziunal egl artg dallas Alps includa tenor las normas actualas ina surfatscha da silmeins 100 km2. En quella eis ei garantiu alla natira da sesviluppar libramein cun influenza minimala dil carstgaun. La zona centrala dil Parc Adula sesanfla el cor dil territori dil parc.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
Astgan cavacristallas ir vinavon ad encurir cristallas e mineralias ella zona centrala?
Gie. en divergenza dil scamond vertent da rimnar ella zona centrala (art. 17 alinea 1 bustab g OP) eis ei lubiu parzialmein, sut cundiziuns limitadas e determinadas, da rimnar mineralias e cristallas en entgins areals dalla zona centrala. Sper las limitaziuns dils temps e dils loghens dat ei cundiziuns vid las qualas ins ha da setener. Pertuccont la proposta ch’ei vegnida fatga ella consultaziun han ins aschuntau il principi dils contingents, e quei culla finamira da reducir las activitads a liunga vesta.
Per dapli informaziun en quei reguard:
Pertgei sa miu tgaun buca accumpignar mei ella zona centrala?
Ella zona circumdonta da varga 1’100 km² ein tgauns beinvegni e leu vegn ei era buca a dar limitaziuns. Els ulteriurs 145 km² dil Parc Adula – la zona centrala – han tgauns denton negin access. Ina excepziun vala mo per tgauns da lavur. Leutier eis ei da dir che la zona centrala schai per gronda part en grondas altezias e setila oravontut sur territori greppus e teiss. Per quei motiv eis ella era buca il spazi da viver ideal per nos cumpogns da casa. Plinavon vegness la preschientscha da tgauns a disturbar la selvaschina che viva permanent en quels territoris muntagnards.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Parc Adula nr.2 – La catscha
→ Parc Adula nr.4 – Pastiras ed agricultura
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
Pertgei astga il tgaun da pertgirar ir ella zona centrala, miu tgaun denton buc?
Ils tgauns da pertgirar ein tgauns da lavur tratgs e scolai aposta per quella funcziun; els vegnan duvrai per ch’il pastur sappi ademplir aschia sia lavur grazia a siu tgaun.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Parc Adula nr.2 – La catscha
→ Parc Adula nr.4 – Pastiras ed agricultura
→ Perimeter: Kernzone und Umgebungszone
Tgei pensum vegn il Parc Adula ad haver en connex cull’administraziun da vias ed edifecis privats e publics ella zona circumdonta?
L’administraziun da vias, edifecis privats e publics ella zona circumdonta resta caussa dallas vischnauncas (e dils cantuns, el cass ch’ei setracta da vias cantunalas). Parc Adula surpren era neginas incumbensas en connex cun relaschar lubientschas da baghegiar.
Per dapli informaziun en quei reguard:
San las camonas che sesanflan el Parc Adula menar vinavon lur menaschis?
Gie, segir. Las camonas ein ina part impurtonta dalla cultura, dalla tradiziun e dalla veta alpestra ed ellas ein da muntada essenziala el context culs «parcs naziunals dalla nova generaziun». L’existenza ed il provediment dallas camonas ein perquei garanti e vegnan era promovi, schibein ella zona circumdonta sco ella zona centrala.
Cun agid dallas Social Media ha l’uniun Parc Adula focusau el decuors dil 2014 pli ferm las camonas ch’existan el territori. Plinavon ha ella migliurau la senda che meina alla camona da Zapport, ha organisau events sillas camonas da Motterascio e da Medel. Silla camona da Buffalora ha ella plinavon susteniu finanzialmein l’installaziun d’in implont fotovoltaic ch’ins ha fatg en connex culla sanaziun dil baghetg. Buca il davos ei l’uniun separticipada all’iniziativa Greina Alta. Ei setracta d’ina ruta che preveda pernottaziuns en treis camonas el Plaun la Greina, numnadamein ella camona da Medel, ella camona Motterascio ed ella camona da Länta.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Camonas alpinas
→ Parc Adula nr.3 – Mobilität und Pfade
→ Sanaziun: Senda da Zapport
→ Auf dem Wanderweg von Hinterrhein zum Paradiesgletscher
→ Greina Alta
→ Il tempo e le sentinelle alla Capanna Michela
→ Medelserhütte: Franz Hohler – Immer höher
San vischnauncas extrar suenter ils emprems diesch onns dil parc naziunal?
Gie, en scadin cass. Suenter ch’ils 10 onns ein scadi drova ei ina votaziun per la damonda dalla prolungaziun. Il Parc Adula sebasa sil contract dil parc che vala per 10 onns ed ina vischnaunca sa decider da buca pli renovar quel.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Tgei ei la Charta
→ Con ditg dat ei il Parc? 10 onns
Tgi decida sch’il parc naziunal vegn realisaus?
Sulettamein ed exclusivamein ils habitonts domiciliai cun dretg da votar ellas 17 vischnauncas. Il contract che las vischnauncas vegnan a stipular culla confederaziun per survegnir il label „Parc naziunal“ vala per in cuoz da 10 onns. Sch’ellas giavischan, san las vischnauncas involvadas confermar suenter 10 onns lur participaziun al parc naziunal ni bandunar il project.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Vischnauncas
Tgi administrescha e promova il Parc Adula?
Ils organs constituziunals dil Parc Adula ein la radunonza generala e la gruppa operativa. Ella secumpona exclusivamein da representants dallas 17 vischnauncas, dallas vischnauncas-burgheisas e dallas organisaziuns regiunalas. Dall’associaziun Parc Adula fan part exclusivamein representants dalla confederaziun e dils cantuns.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Versammlung
→ Leitungsausschuss
→ Team
→ Kommissionen
→ Arbeitsgruppen
Ei il Parc Adula in project ch’ei vegnius sfurzaus si a regiuns?
NA, absolutamein buca. Parc Adula ei naschius ord la voluntad da zacons habitonts dallas valladas dallas tschun regiuns. Igl onn 2000 ein els s’entupai l’emprema gada cugl intent da sondar las pusseivladads per crear in parc naziunal.
Per dapli informaziun en quei reguard:
→ Vorgeschichte
Cu sa la populaziun s’exprimer pertuccont la Charta Parc Adula?
Duront la consultaziun publica ella secunda mesadad dil 2015 ha la populaziun la pusseivladad da s’exprimer en caussa. La data exacta dalla votaziun davart il Parc Adula vegn communicada el decuors dil 2015.
Per dapli informaziun en quei reguard:
