Parc Adula

Parc Adula nr.9 – Ina visiun pil futur 

Parc Adula: in process democratic.
Christian Stauffer, meinagestiun, Rait dals Parcs Svizzers.

Territoris da protecziun cumpeglian sigl entir mund dameins che 13% dils sistems ecologics terrestrics, 5% dallas rivas e parts minimalas dalla mar. En tut ein dameins che 10% dalla surfatscha dil mund protegi. Ei setracta dils davos tacs paradisics dil planet blau che nus carstgauns sco specia dominonta havein schau vanzar. Ferton che la branscha turistica ha gia daditg elegiu quellas surfatschas sco tocs da filet da sia purschida, s’interesseschan pli e pli era ils cussegliaders da facultad persuenter.

Negina instituziun simbolisescha meglier il contact sapientiv culla natira ch’in parc naziunal. Cheu conceda il carstgaun alla natira ed a ses process, sin ina certa surfatscha – la zona centrala – schizun la prioritad, avon ses agens basegns pli directs. Carstgauns da regiuns urbanas han in immens desideri per la natira, sias fuormas, ritems, odurs e ramurs. Richard Louv diagnostichescha en siu cudisch „Last Child in the woods“ tiels carstgauns moderns ina munconza da natira sco veritabla malsogna („nature deficit disorder“). Per ina veta digna da carstgaun duvrein nus la natira.

Fuss in parc regiunal dalla natira ina alternativa tier il parc naziunal? Cun quel dess ei da principi neginas restricziuns – denton era dameins profil. En vesta a tons parcs regiunals fuss ina tala categoria pil Parc Adula silpli ina sligiaziun provisorica.

Cun prender posiziun ils 27 da november tiel project dil parc naziunal han las votantas ed ils votants dallas 17 vischnauncas dil Parc Adula ussa enta maun ei. Sigl entir mund eis ei l’emprema gada ella historia dils parcs naziunals che la populaziun votescha sch’ella vul in parc naziunal ni buca. Ella pren sezza enta maun il destin d’ina regiun varionta cun treis lungatgs. Cumparegliau cun ina vischnaunca para ei in construct complex, la finala eis ei denton in territori surveseivel e sentibel. Il parc naziunal porscha ina rama, ed enteifer quella sa la populaziun formar la regiun dil parc.

Tgei alternativa dat ei tier il parc naziunal? Buca haver in parc vul propi buca dir che tut resti sco tochen dacheu. Senza parc eis ei da spitgar che la regiun vegni exposta bia pli ferm a svilups e ch’ella sappi condecider bia dameins sco regiun entira. Da surengiu vegn lu decidiu, e basta. Duei lu la cuntrada desiarta, il giraun alpin sco realitad sfurzada, esser l’alternativa tiel parc?

Sco catschadur hai jeu denton profunda capientscha per Leo Tuor. El vul mantener per sesez sco carstgaun liber e sco catschadur la natira selvadia e ses scazis. El metta a cor che quei seigi pusseivel senza parc. La Svizra sco naziun fundada silla voluntad politica ei gia adina stada, ed oz pli fetg che zacu, dependenta dalla solidaritad e d’ina ulivaziun denter regiuns da muntogna e la Bassa. Era il parc naziunal ei in project da solidaritad ed ulivaziun denter la regiun muntagnarda ed il spazi urban. Enviers il concept dil giraun alpin da Herzog&de Meuron porscha el alla populaziun ina perspectiva economica, sociala ed ecologica.

Jeu sperel fetg che votantas e votants dallas 17 vischnauncas vegnan a veser ils 27 da november la pusseivladad da daventar territori dil parc naziunal. Cunquei fuorman els ina perspectiva clara per in svilup positiv da lur regiun, in svilup ch’els san sez condecider fermamein.